Kapitalisme bestaat bij de gratie van het feit dat informatie beschikbaar is aan hen die deze informatie nodig hebben. Al sinds Adam Smith in de 18e eeuw schreef ('Wealth of Nations') over de transparante markt, is (financiële) informatie de bron waarop beslissingen in het kapitalisme worden genomen. Soms is alle informatie aanwezig, maar niemand doet er iets mee. Informatie-overvloed kan leiden tot verlammingsverschijnselen bij banken, beleggers, analisten, laat staan bij de individuele consument of investeerder. De Enron case is hiervan wel het meest ontluisterende voorbeeld. Het is niet het gebrek aan informatie dat bij Enron het probleem was, maar het feit dat niemand de beschikbare informatie goed las of begreep! Malcolm Gladwell, auteur van o.m. 'Blink' en genoemd als nieuwste goeroe, schreef over dit fenomeen een boeiend verhaal in de New York Times.
Gladwell's artikel, dat enige tijd geleden verscheen in de New York Times, is boeiend vanuit diverse oogpunten. Het laat zien hoe financieel gemarchandeer een bedrijf kapot maakt. Het wordt nog boeiender als het laat zien dat informatie beschikbaar is en blijkbaar niemand wakker wordt geschud. Voor Gladwell is het een verschil vergelijkbaar als tussen een puzzel en een mysterie. Een puzzel is het bijvoorbeeld wanneer niemand weet waar Osama Bin Laden uithangt omdat er te weinig informatie is. Het is echter een mysterie wanneer alle Enron informatie aanwezig is maar niemand doorvraagt om uit te zoeken hoe het werkelijk zit. Terwijl tegelijkertijd duizenden beleggers en ondernemingen vrolijk geld blijven steken in een bedrijf dat in principe bijna failliet is.
Een van de problemen die dit veroorzaakte was de informatie-overvloed. Enron had drieduizend zogenaamde Special Purpose Entities (SPE), zeg maar BV'tjes e.d. die voor speciale, vooral financiële redenen waren opgericht. Het papierwerk voor 1 van dergelijke entities beliep al snel 1000 pagina's, in totaal dus 3 miljoen pagina's. Het had en heeft geen zin dit te publiceren. Wie leest dit? Een samenvatting dan? Een samenvatting per SPE is normaliter 40 pagina's, in totaal 3000*40 = 120.000 pagina's. De ultieme samenvatting kwam tot stand met hulp van de allerbeste kennis op dit gebied in Amerika en telde 200 bijna onleesbare pagina's. Kortom, er was meer informatie dan een normaal persoon kon bevatten. Zelfs de financieel directeur van Enron, Andrew Fastow, kon de implicaties en de risico's van de deals niet meer overzien! Hetzelfde geldt voor de medewerkers van Arthur Anderson, de toenmalige accountant. Zelfs een hoogleraar accounting had 2 maanden nodig, alleen om de samenvatting globaal te begrijpen. Het artikel van Gladwell zal niet altijd even makkelijk leesvoer zijn voor non-financials, maar toch raad ik iedereen aan het te scannen. Enron gaf namelijk wel degelijk genoeg informatie om in te (kunnen gaan) zien wat er aan de hand was. Zo betaalde het bijna geen belastingen, hetgeen een duidelijke indicatie was dat het bedrijf geen winst volgens de fiscale wetten kon maken.
Wat is nu een belangrijke les van de Enron case? In ieder geval dat financiële informatie en informatie in het algemeen gegeven door bedrijven inmiddels zo complex is geworden, dat zij voor normale investeerders, ook professionele, nauwelijks meer goed en juist te duiden is. Yale professor Macey geeft in een gerelateerd artikel aan dat er financiële intermediairs moeten komen die net zo bedreven zijn in het analyseren van de verstrekte informatie als de bedrijven in het verstrekken ervan. Dit is ook mijn persoonlijke ervaring na jarenlang cursussen gegeven te hebben aan managers en financials wereldwijd in het lezen en begrijpen van balansen en jaarrekeningen. Veel van de basale kennis is niet aanwezig, terwijl de eigen bedrijven hier wel op gestuurd worden. Laat staan als de materie iets dieper gaat. Ik vind dit een zeer zorgelijke ontwikkeling.
De uitsmijter van het verhaal van Gladwell is dat al in 1998 studenten van de gerenommeerde Cormell Universiteit een studie analyse deden van Enron. Ze voerden alle bekende en onbekende analyses uit, onder meer de vrij basale ratio analyse.
Eindconclusie? Verkopen. Aandelenprijs op dat moment? $ 48,--. Aandelenprijs Enron twee jaar laten? Bijna het dubbele. Het onderzoek is nog steeds te lezen op de site van de universiteit.
Kortom: Informatie overvloed is net zo erg als informatie tekort. Kritische beschouwing van alle bedrijven blijft noodzakelijk door onafhankelijke, serieuze en technisch zeer bedreven analisten, liefst zelfs losstaand van de bancaire wereld. Want hoe graag we succesverhalen ook willen horen EN geloven, uiteindelijk moet er altijd 'Boter bij de visch'!
Lees ook Ethiek: het kind van de jaarrekening
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Maar goed, over het onderwerp zoals het hier wordt opgevoerd: informatie leidt natuurlijk helemaal niet tot betere aan- en verkoopbeslissingen, dat geldt alleen als je betere informatie hebt dan de andere partijen op de makt. Als men bij Enron collectief beter had nagedacht was de koers ongetwijfeld niet zo hoog opgelopen, maar voor de uiteindelijke uitkomst maakte het niet veel uit.
Maar ik denk niet dat de financiële markt met z'n beleggingsbeslissingen een echte markt is, en dat lessen uit financiële markten algemenere betekenis hebben. Ook zonder informatie over de hele wereld te hebben kun je als individuele marktpartij heel aardige beslissingen nemen in 'echte' wereld!
Ik denk dat we het wezenlijk oneens zijn over Adam Smith en ook over het feit of de financiele markten wel echte markten zijn. Het zijn in mij ogen juist de meest 'perfecte' markten waar prijzen op basis van informatie genomen worden. Waarom zou anders informatie van fondsen voor beursopening bekend moeten worden. Inderdaad, om iedereen tegelijkertijd dezelfde informatie te geven, zodat op basis DAARVAN de prijs gemaakt kan worden, Niet andersom! Natuurlijk is er de invisible hand, die uiteindelijk de prijs tot stand brengt. Maar dat is zeker geen Deus Ex Machina, maar een gevolg van de informatie die aan een ieder tegelijkertijd ter beschikking staat. De prijs is een samenvatting van de informatie, maar is informatie dan direkt niet meer belangrijk? Dat betwijfel ik ten zeerste. Kortom, ik ben het oneens met jouw reaktie, maar wel blij dat je deze hebt gepost natuurlijk. En als reaktie op het individu als goede besluitennemer gebruik ik hier slechts het bekende citaat: 'You never outsmart the market'.
vriendelijke groet,
Gyuri
Financiële markten zijn rare markten omdat vraag en aanbod niet bepaald worden door 'nut' en 'kosten', zoals bij een 'gewone' markt, maar door de berekening van de waarde van de onderliggende stukken. Iedereen maakt die berekening op bijna dezelfde manier; de kleine verschillen zijn genoeg om tot gigantische volumes te leiden. Maar 'vraag' en 'aanbod' kun je dat eigenlijk niet noemen, en zeker niet op de manier zoals Adam Smith het kende.
De financiële markten zijn erg efficient in het onmiddellijk verwerken van de betreffende informatie (het wordt in feite ingeplugd in sterk op elkaar lijkende modellen), maar dat maakt de markt nog niet 'slim'. Zo lang een pijltjesgooiende gorilla beter beleggingsresultaten haalt dan duurbetaalde analisten ben ik erg sceptisch over de feitelijke toegevoegde waarde van deze sector.
Maar goed, mijn punt was meer dat in niet-financiële markten de informatievoorziening helemaal niet veelomvattend te zijn, en dat is wat Adam Smith bedoelde. Ondanks dat individuele marktpartijen maar een fractie van de totale informatie hebben, maar in een klein hoekje van de markt opereren en ieder voor zich alleen het eigenbelang nastreeft, is de uitkomst (gegeven allerlei randvoorwaarden) toch optimaal voor de maatschappij als geheel - alsof een 'invisible hand' het geheel stuurt.
Groeten, Jaap de Mare
In het artikel van Gladwell, en ook in hierop volgende artikelen, memoreert hij de belangrijke rol van de pers in het signaleren van tekortkomingen op de financiele markten. Niet zozeer de analisten moeten het kritische werk doen, maar journalisten. En die rol staat onder druk door de opkomst van internetjournalisme. Dit biedt denk ik wel een nieuwe blik op onze discussie, maar ook op het bovenstaande artikel. Enron werd niet ontmaskerd door analisten (het verhaal van die aap in de Berlijnse dierentuin (meen ik?)die beter voorspelt dan analisten is in dit kader overigens wel hilarisch en ontluisterend natuurlijk), maar vooral door kritische journalisten, die wel degelijk de informatie goed 'doorvlooiden'. Het stond er allemaal wel, alleen heb je tijd en kritische kennis en blik nodig het te ontwaren. De informatie-overvloed maakt scannen van info dus een gevaarlijke activiteit.
Ik denk dat mijn betoog ook meer ingaat op die discussie. Jouw reakties zetten mij wel aan de werken van Adam Smith nog een goed onder de loep te nemen. Dank voor de input, daar word ik in ieder geval door gemotiveerd om door te gaan en ik hoop dat de discussie ons beiden verder brengt,
vriendelijke groet,
Gyuri