Oud politici zijn populair als het om topbanen of commissariaten gaat. In een kort artikel op Planet Internet wordt op de nieuwe baan keuze van o.m. Tony Blair, adviseur bij JP Morgan Chase, en de rol van Wim Kok in het Nederlandse bedrijfsleven ingegaan. Managing director Schaap van headhunterbureau EWKP stelt daarin: "Banen zijn allemaal toneelstukjes’ en ‘Kok speelde toen een rol, net zoals hij dat nu doet. Waar het om gaat is dat hij een hele slimme vent is met een brede ervaring." Spelen mensen in de zakenwereld of de (semi-)overheid toneel of zijn ze authentiek? En als ze acteren, doen ze dat dan ten bate van de organisatie of alleen ten bate van zichzelf. Hoe eerlijk, hoe authentiek zijn wij nog in ons dagelijks werk?Bredero schreef het al: 't Kan verkeren. We doen allemaal ons best zo serieus mogelijk genomen te worden in ons werk, dan komt er een headhunter die vooral de toneelspelers onder ons de hemel in prijst. Het lijkt erop alsof diegenen die zich het beste kunnen inleven in de rol van manager het verst komen. Wim Kok wordt daarbij door Schaap met naam en toenaam genoemd.
We gunnen Wim Kok, als 'erfgenaam' van de oude Drees, een goede oude dag voorziening en hij zal als commissaris van onder meer de ING-bank en TPG-Post zonder enige twijfel integer bezig zijn. Kok: voormalig Minister-President, Minister van Financiën, vakbondsman. En nu commissaris die enige tijd geleden een miljonenensalaris van een CEO goedkeurt alsof het niets is. 'Make all the money thou canst' (Othello).
Als een ware kameleon weet Kok zich door dit soort complexe vraagstukken heen te worstelen. Zonder dat het hem al teveel kleerscheuren kost lost Kok de incompatibiliteit van zijn huidige functioneren met zijn verleden als vakbonds- en PvdA-man op. Internationale concurrentie enzo, u weet wel. Speelt hij, zoals Schaap stelt, een spel of is hij gewoon slim? Gelooft hij nog in wat hij doet? of is er gewoon sprake van pragmatisme?
Toch, in mijn ogen is de opmerking van headhunter Schaap even treffend als ontluisterend. Biedt werk dan zo weinig zingeving dat wij maar overstappen op het spelen van spelletjes? Levert acteren meer op dan authenticiteit? Ik denk dat u en ik legio voorbeelden kunnen bedenken van medewerkers of managers die het dagelijkse werk als toneelstuk zien, die politieke spelletjes spelen, helaas vaak aflopend als tragedie of treurspel.
Tegelijkertijd leren wij managers en medewerkers allerlei technieken aan om effectiever en efficiënter te worden, soms zelfs met behulp van acteurs. Als men deze technieken als deelnemer internaliseert en erin gelooft, is er wat mij betreft niets aan de hand. men leert nieuwe gedragsvormen aan die de persoon in kwestie kunnen helpen bij het uitvoeren van het dagelijkse werk. Iets anders wordt het als het acteren overslaat in het spelen van spelletjes om dingen gedaan te krijgen via slinkse wegen. Of als men een spelletje gaat spelen om te blijven voldoen aan datgene wat blijkbaar wordt vereist om er zelf beter van te worden. Ja, dan wordt werken daadwerkelijk niet meer dan een toneelstuk.
Wie moeten we dan echter nog geloven? Wie is dan nog authentiek? We prijzen authentieke medewerkers de hemel in, maar worden ze uiteindelijk wel gewaardeerd om hun eerlijkheid en oprechtheid? Of worden ze 'kaltgestellt' door medewerkers en/of managers die het 'spelletje' beter begrijpen? Ach, laten we maar net als Shakespeare hopen dat uiteindelijk 'All's well that ends well'.
Toch, wat is uw mening over het toneelspel op het werk. Is werken en managen niet meer dan een staaltje acteren? Wordt authenticiteit nog gewaardeerd? Of levert toneelspelen meer op?
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Vooraf: toneelspelen, acteren = doen alsof. Dat is de kern van het geheel. Bij ieder toneelstuk dat- of film die we zien hebben acteurs en toeschouwers een onuitgesproken afspraak: beiden weten dat het niet de werkelijkheid is die er getoond wordt, maar we doen alsof het waar is. Anders kunnen toneel en film niet bestaan. Dieren kunnen dit niet.
Een leeuw kan niet doen "alsof" hij een prooi op eet.
Terug naar de acteur. In een rol speelt hij iemand anders dan hij zelf is. Daarbij gedraagt hij zich meestal ook anders dan hij normaal doet, nml. als hij zichzelf is. De acteur (lees: de mens) heeft dus verschillnde gedragsmogelijkheden. Hij kan, waneer hij zich daar genoeg bewust van is, er voor kiezwen om een ander gedrag te vertonen.
Tijd voor nog een term: verborgen theater of verborgen acteren. Hiervan is sprake wanneer de acteur weet dat hij zich anders gedraagt dan hij normaal doet, maar daarover geen afspraak heeft gemaakt met de toeschouwer. De acteur weet dat hij "doet alsof" maar de toeschouwer weet dat niet. Dan gaat de wet van het theater niet meer in werking. De toeschouwer ervaart hetgeen de acteur doet, als realiteit.
Voorbeeld. Twee mannen lopen door een winkelstraat Zij hebben met elkaar afgesproken dat als de een hardop roept: "Houdt de dief", de ander het op een lopen zet en zal worden achtervolgd door de roeper.
Voor hen is het een spelletje, maar de kans is groot dat omstanders ook de achtervolging in zullen zetten. Zij weten niet dat het "doen alsof" is en ervaren het als realiteit.
(niet zelf gaan doen, want het is gevaarlijk!!!!)
Dan nu naar het bedrijfsleven en de politiek. Veelal willen de actoren daarin (ik noem ze bewust niet acteurs) iets gedaan krijgen. en wat doe je dan? juist! Je gaat gewenst gedrag vertonen, waardoor je meer kans loopt je zin te krijgen.
Iedere vader of moeder van een puber(meid...) weet hoe flemens het gedrag plotseling kan zijn, als dochterlief uit wil en niet vroeg thuis wil komen. Ook jongens hebben zo hun manieren.
Je zou het ook manipuleren kunnen noemen, hetgeen immers betekent: iemand door kunstgrepen onbewust beinvloeden. Bij pa en ma werkt dat onbewust meestal niet en dan "heb je het door".
Maar manipuleren betekent ook: "er mee goochelen", of "handig of bedrieglijk gebruiken"......
En dan is de ander zich er vaak niet bewust van, en ziten we dichtbij verborgen theater.
Mijns insziens is het dus geen kwestie van of authenticiteit of toneelspelen. Het is en-en. Actoren zullen zoeken naar het meest gewenste gedrag om dingen gedaan te krijgen. En daarbij switchen ze voortdurend tussen authenticiteit en verborgen theater. Voor de toeschouwer is dat in die zin niet te volgen. Hij/zij ziet alleen het gedrag in de realiteit en ervaart het ook zo.
Maar de beter actoren hebben wel een zeer groot arsenaal aan gedragsmogelijkheden. En of daar de nues van Pinokkio tussen zit, zul je bijna nooit weten.....