Cynisme op de werkvloer (1)

Een onderwerp waar je zelden tot nooit wat over hoort is cynisme in organisaties. Terwijl we waarschijnlijk allemaal direct weten wat ik hiermee bedoel. Cynische opmerkingen over de topmensen (hebben we die?), de strategie (is die er dan?), het hoofdkantoor (kost alleen maar geld), de producten of diensten (ik zou ze zelf niet kopen!), de collega's (hoe die hier ooit terecht is gekomen, mag Joost weten). Ga zo maar door. Moet je daar wat tegen doen?

Tijdens de vakantieperiode worden enkele classics uit het bestand van 1minutemanager herplaatst, dit artikel is voor het eerst geplaatst op 1 mei 2008.

Cynisme is heerlijk. Soms. Dan kan je je even helemaal laten gaan. Conferenciers leven ervan. Maar er is bijna niets erger dan medewerkers die alleen nog maar cynisch kunnen zijn en de dagen tot hun pensioen tellen (iets dat ik letterlijk ooit eens heb mogen meemaken). De zuurpruimen, de grote vergelers. Wat heb je daaraan als organisatie? Kritiek is noodzakelijk, maar cynisme lijkt een teken dat de kritiek van mensen wellicht al heel lang niet meer wordt gehoord. En dan overheerst gelatenheid, vermoeidheid en teleurstelling. En dan ga je aftellen...tot je pensioen. En zeg je tegen nieuwelingen: 'Zo werkt dat hier niet'.

Beste plek om cynisme te ontdekken is het prikbord vlakbij het kopieerapparaat. Daar hangen vaak de bijzondere grappen, vaak van strips als Dilbert en Sigmund, die blijkbaar de spijker op de kop slaan. Toen ik een blauwe maandag als assistent-accountant rond liep op administraties, had ik binnen enkele maanden een map hiervan vol.

Vraag is natuurlijk, welk effect heeft cynisme van medewerkers op het moraal van de andere medewerkers, vooral van diegenen die wel geloof hebben en er voor willen gaan? En hoe moet je dat dan tegengaan? Verbieden van cynische opmerkingen lijkt tenslotte de beste voedingsbodem te zijn voor...cynische opmerkingen.

Dit is deel 1. Deel 2, 3 en vier kunt u ook op deze site vinden via de zoekfunctie.

Commitment  de belofte van betrokkenheid en bevlogenheid in organisaties Gyuri Vergouw Commitment
de belofte van betrokkenheid en bevlogenheid in organisaties Gyuri Vergouw

Het boek Commitment van Gyuri Vergouw is nu verkrijgbaar via o.m. Boom/Nelissen,  de betere boekhandels en managementboek.nl.

 

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Willem Mastenbroek
Lid sinds 2019
"Cynisme is heerlijk", tegelijk is het moordend voor creativiteit, verandering en vernieuwing. Ik heb vaak genoeg meegemaakt dat goede initiatieven door cynische reacties van een paar mensen in de kiem werden gesmoord. Sommigen hebben het tot een kunst verheven. Eigenlijk nogal onvolwassen. Is het niet veel meer de kunst om jezelf en anderen aan te spreken op de eigen verantwoordelijkheid om er iets aan te doen?

Wat het eigenlijk nog wat triester maakt is dat zelfs doorgewinterde cynici, althans in mijn ervaring, niet naar hun werk gaan met het plan om de boel vandaag weer eens te verzieken. Het cynisme heeft zich meester van hen gemaakt zonder dat ze doorhebben wat ze eigenlijk aanrichten.

Vergeten wordt soms dat deze attitude zich net zo goed meester kan maken van mensen aan de top; "De OR ligt alleen maar dwars", "De werkvloer heeft altijd wat te zeuren". Sommige van deze beweringen gaan een eigen leven leiden en komen zelfs terecht in de serieuze managers-literatuur zoals " Het middenkader is de 'leemlaag' waar alles in vastloopt".
jaap bos
Lid sinds 2019
In de retorica wordt een onderscheid gemaakt tussen cynisme, sarcasme en ironie; in bovenstaande stukje worden die drie vormen door elkaar gebruikt of in elk geval niet onderscheiden. Van de drie is cynisme, zoals Willem Mastenbroek terecht zegt, het minst creatief, maar voor ironie geldt dat helemaal niet - in tegendeel zelfs.
Een ironisch commentaar maakt onderhuidse spanning zichtbaar en opent nieuwe wegen die, wanneer tot de orde van de dag wordt overgegaan, niet ingeslagen kunnen worden.
Een tweede kanttekening zou ik willen plaatsen bij wat je cynisme op de werkvloer kunt noemen en cynisme in de praktijk. In het stukje hierboven gaat het alleen over he eerste: cynisme op de werkvloer als moraal-ondermijnend gedrag. Maar je kan je de manier waarop een organisatie zich naar buiten manifesteert (of zelfs intern) soms ook met goed recht 'cynisch' noemen, dwz.: immoreel, laks, onbehoorlijk.
Wanneer je tussen die vormen van cynisme onderscheid maakt is de vrag neit welk effect cynisme heeft binnen een organisatie, maar hoe een organisatiecultuur zo 'cynisch' kan zijn geworden.
Willem Mastenbroek
Lid sinds 2019
Hoe kan een organisatiecultuur cynisch worden? Interessante vraag van Jaap Bos!

De leerkrachten in het onderwijs en de professionals in de zorg verschaffen hierover wel wat indicaties. Zie http://www.managementpro.nl/2006/05/01/onderwijs-en-zorg-in-de-vernieling/ en de site van rondom 10 op http://info.omroep.nl/ncrv/tv?nav=yjpduCsHfHEIJcFpD. Het betreft zaken die mensen murw maken en het ongeloof en wantrouwen versterken; ook de onmacht van de leiding om hier op een goede manier rekening mee te houden en de bakens te verzetten.
Christie van Wendel de Joode
De laatste vraag van Jaap Bos is voor mij wel interessant als ervaringsdeskundige. Na jaren in het bedrijfsleven te hebben gewerkt en me te hebben verbaasd over het een en ander, ben ik psychologie A&O gaan studeren. Nog 6 modulen en dan hoop ik bachelor te worden en ik probeer zeker mijn master te halen. Ooit heb ik me eens geergerd aan een manager die op een slinkse wijze het OR probeerde te omzeilen waar ik toen deel van uitmaakte, door uitzendkrachten aan te trekken die in ploegendiensten wilden werken. Bij ons was net het overleg opgestart met de directie dat onze warehouse-medewerkers in ploegen moesten gaan werken. Ik vertrouwde de advertentie van het uitzendbureau niet en had al geraden dat het uitzendbureau voor ons bedrijf nieuwe medewerkers aan het zoeken was, die wél genegen waren om in ploegendienst te gaan werken.....De advertentie werd ingetrokken na een gezamenlijke klacht van de OR, want niet legaal.
Muisje kreeg een staartje, tijdens een grote vergadering met toespraak van desbetreffende manager waarbij hij zei dat tijdens een feest de grootste zuipers (allemaal magazijnmedewerkers en wat kantoorpersoneel)zich konden laven, mompelde ik cynisch, dat hij er zelf één van was (hij kon niet horen wat ik zei). De hele tafel (10 collega's) lagen plat van het lachen. Ik werd naar voren geroepen om de uitspraak hardop te herhalen, wat ik ook gedaan heb. Een zaal van 60 mensen aan het lachen. Desbetreffende manager heeft mij om deze reden geprobeerd te ontslaan, maar dit was natuurlijk geen geldige reden. Enfin, ik heb de eer aan mezelf gehouden en ben daar weggegaan, maar gaandeweg ben ik er achter gekomen dat cynisme niet voor niets heerst binnen organisaties. Volgens mij is het een vorm van machteloosheid, die je gezamenlijk probeert weg te relativeren. Het is een vorm van onderhuids verzet, omdat je het gevoel heb dat je niet gehoord wordt en je wilt jezelf graag betrokken voelen, maar ze geven je de kans niet. Vandaar die prenten aan het prikbord, want ik zie ze ook hangen, om toch anoniem gehoord of gezien te worden. Ook al heb ik het voor elkaar gekregen dat we weer met "elkaar aan tafel" moesten over wijziging arbeidstijden, ik had nu wel een manager, die zeggenschap over mij had en niet blij met mij was. Overigens maakte ik, en maak ik, nog dagelijks zaken mee die volgens mijn studieboeken niet zouden mogen gebeuren..... Een organisatie of een samenleving is mensenwerk, cynisme is, denk ik, een vorm van "geestelijk overleven" . Laten merken dat je het gevoel hebt dat er iets niet goed zit, ook al willen ze niet naar je luisteren en dan maar hopen dat cynisch zijn geen consequenties heeft....
p.bennen
Ironische opmerkingen getuigen nog van enige intelligentie. Je moet goed nadenken om je eigen ironie over een onderwerp te bevatten.
Cynisme is een uiting van sluipende en dus gevaarlijke frustratie bij de medewerkers.
Dat effect is op den duur niet goed voor de organisatie.
Waarover zijn medewerkers gefrustreerd? Analyseren en aanpakken.
Hoe? Missie van de organisatie opnieuw bestuderen en intern 'verkopen'.
Teamwork stimuleren (zonder jou kan ik het niet)
Motiveren, coachen, helpen, trainen, sturend optreden waar nodig.
Kortom: leiding geven en het goede voorbeeld geven.
Duidelijk aanwezig zijn op de werkvloer helpt tegen cynisme.
Gyuri Vergouw
Auteur
Dit zijn allemaal opmerkingen waar we wat van kunnen leren! Prachtig en dank voor deze mooie eerste reakties! Graag nog meer! Punt is wel dat ik nu ik met het vervolg bezig ben, ik ook deze reakties daarin kort wil meenemen. Wellicht dat dit morgen nog lukt, maar gezien mijn plotselinge vertrek naar Titisee om twee dagen aan te schuiven bij Villa BvD (zie mijn weblog www.strafschop.nl) kom ik daar onverwacht (vandaag pas uitgenodigd) waarschijnlijk niet mee klaar. Niet direct cynisch worden, het komt echt zo snel mogelijk!
Evelien Beentjes
De vraag wordt door Gyuri Vergouw opgeworpen hoe cynisme te bestrijden. Om cynisme te bestijden is het van belang de aard van cynisme goed te beschouwen. Cynisme is een vorm van onmacht, het is gedrag van iemand die zich onmachtig voelt de situatie te veranderen en zich daar tegelijkertijd aan stoort. In die zin moet cynisme, gek genoeg, wel begrepen worden als een wens om iets aan de situatie te veranderen. Dit integenstelling tot apathisch gedrag als reactie op onmacht.
Cynisme is en specifiek antwoord op onmacht en heeft met andere vormen van slachtoffergedrag gemeen, dat het vertoonde gedrag (cynisme) de onmacht juist versterkt.
Bestrijding van de cynisme kan dan ook plaatsvinden zoals alle vormen van slachtoffergedrag. Kern hierbij is de erkenning van de cynicus dat en wat er niet goed is en dat de cynicus de verantwoordelijkheid neemt zich daarmee te verhouden.
ManagementPro » Blog Archive » Innovatief organiseren
[...] Cynisme en weerstand draaien verandering de nek om [...]
Innovatief Organiseren » Blog Archive » Bij Innovatief organiseren gaat het erom mensen, machines en informatie slimmer te organiseren
[...] Cynisme en weerstand draaien verandering de nek om [...]
p.bennen
Hallo Patrick,

Lees net je bericht. Leuk intro. Je laatste opmerking is cynisch, toch?
Waarom doen medewerkers de dingen die de baas van ze vraagt?
Door dwang, uit gewoonte, door stimulering en door de eigen motivatie.
Een organisatie interesseert de medewerkers ook als ze daarin gewaardeerd worden, zich nuttig kunnen maken, samen kunnen werken, plezier maken. Natuurlijk wil iedereen ook een goede beloning voor het werk (stimulans).
New York heeft inderdaad duur betaalde vuilnismannen. Het is levensgevaarlijk vies werk, maar het is ook teamwork waarbij ieder teamlisd waardevol is en sterk gemotiveerd om dit vuile werk te willen doen. Wat ik maar wil zeggen: niet alleen geld wekt interesse en maakt gelukkig
1minuteManager » Blog Archive » Cynisme op de werkvloer (4)
[...] Deel 1: http://www.1minutemanager.nl/2006/06/26/cynisme-op-de-werkvloer-1/ [...]
Frank Slagter
Lid sinds 2019
Cynisme ontstaat als je het gevoel krijgt door het gedrag van de ander dat jij er niet toe doet. En dat dit gevoel keer op keer wordt bevestigd door je directeur, je middenmanager en je directe collega's die hun mond liever houden en de andere kant op kijken. Het afbranden is dan begonnen.  Het wordt dan ook hoog tijd voor een nieuwe ethiek in organisaties. (zie ook mijn reactie op "Onderwijs en Zorg in de vernieling" - 1 mei 2006).
Marco
Mensen die kritiek hebben op cynici, leveren hun kritiek altijd met een enorm dedain. Krijgen ook vaak bijval van de politiek-correcten. Die niet aflatende afkeer van cynici is volgens mij nog veel schadelijker voor het bedrijf dan de cynici zelf. We weten allemaal, is trouwens onderzocht, dat het gemiddelde IQ van een medewerker boven dat van hun manager ligt. Ik heb aardig wat leidinggevenden gehad, maar er zijn er maar heel weinig die hun vak goed verstaan. De meesten zijn er op basis van hun opleiding terecht gekomen. Maar vergeten wordt dat leidinggeven weinig met deskundigheid te maken heeft. Om dat te maskeren moet de kritiek die er is op het bedrijf van meet af aan de kop ingedrukt worden. Een simpele manier, want dat heeft de gemiddelde medewerker toch niet door (dit zal dus wel cynisch worden gevonden!) is om de bewuste dissonante mening uit te vergroten en te etiketteren als cynisch. Dit oogst bijna immer bijval. De gemiddelde medewerker valt zijn 'baas' niet snel af.

Een veel betere reactie op cynische mensen zou zijn om zich te verdiepen in wat dat cynische nou eigenlijk voedt. Dat gebeurt niet omdat men dan tegen hogere machten aanloopt die zo van bovenaf opgelegd zijn dat men die weg al snel links laat liggen. Afgezien van het feit dat het middle-management veelal z'n eindstation heeft bereikt  qua kunnen en uit puur eigen belang niet zijn of haar meerdere zal afvallen, is het dus verklaarbaar dat hij zal onderstrepen dat er niet tegen de stroom ingeroeid moet worden maar dat men loyaal aan de bedrijfscultuur moet zijn. Om dezelfde reden worden bedrijfsprocessen tegenwoordig zo strak geformuleerd dat iedere poging tot zelf nadenken tot een  minimum beperkt is. Op de vergadering klinkt uiteraard een heel ander geluid, want daar wordt geventileerd dat de medewerkers mee moeten denken en open moeten staan voor verandering. Bullshit natuurlijk, dit is slechts voor de buhne om het bedrijfsprofiel modern en flexibel neer te kunnen zetten. Wederom een hele cynische analyse. Maar het wordt tijd dat er elan in het middle-management komt en dat er geluisterd wordt naar de werkvloer. Genoeg cijfers hebben aangetoond dat ieder bedrijf daar wel bij vaart. Maar de gemiddelde manager heeft doorgaans zo'n laag EQ en een dusdanig ego dat hij zijn of haar medewerkers niet stimuleert om zo goed mogelijk voor het bedrijf te laten presteren, maar hen in dat voorgekauwde harnas te proppen dat zijn of haar 'cijfers' er zo goed mogelijk uitkomen om zo zijn of haar 'eigen' toekomst veilig te stellen. Noem dat maar cynisch !
<em>
"Cynici denken veelal dieper over zaken na en doorzien om die reden dat veel dingen op slinkse wijze geordend zijn. Cynisme is uitgevonden als etiket door mensen met dubbele agenda's"</em>
De spiraal van bestuurlijke ellende (Organisatiecultuur) - ManagementSite.nl
[...] zinloze protocollen, modellen en systemen doen zich ook voor in het bedrijfsleven. Lees bijv.: Cynisme op de werkvloer Ook hier alle kans op een cynische houding, niet alleen van de werkvloer maar ook van het [...]
Het oerconflict in organisaties (Persoonlijke Effectiviteit) - ManagementSite.nl
[...] dus op een cynische houding, niet alleen van de werkvloer maar ook van het management. (Zie ook: Cynisme op de werkvloer) Door de dynamiek eigen aan de relatie hoog versus laag worden maatregelen [...]
Cynisme op de werkvloer (4)
[...] Deel 1: http://www.1minutemanager.nl/2006/06/26/1minutemanager/strategie-bestuur/cynisme-op-de-werkv... [...]
Cynisme op de werkvloer (3)
[...] respons op de eerste &#8216;cynisme&#8217; artikelen, deel 1 en deel 2. Blijkbaar wordt een gevoelige snaar met het onderwerp geraakt, velen herkennen het [...]
Cynisme op de werkvloer (2)
[...] vervolg op het eerste artikel, een nadere beschouwing over cynisme op de werkvloer. Zoals uit de reactie van Willem Mastenbroek op [...]
Cynisme op de werkvloer (3) - 1 Minute Manager
[...] respons op de eerste &#8216;cynisme&#8217; artikelen, deel 1 en deel 2. Blijkbaar wordt een gevoelige snaar met het onderwerp geraakt, velen herkennen het [...]
Cynisme op de werkvloer (2) - 1 Minute Manager
[...] vervolg op het eerste artikel, een nadere beschouwing over cynisme op de werkvloer. Zoals uit de reactie van Willem Mastenbroek op [...]
Marcel (cynicus)
Helemaal eens met deze reactie. Cynici worden vaak weg gezet als bange mensen die niet "vooruit" willen. Ik draai het juist om die mensen die alles maar verwelkomen en accepteren hebben juist dat nepperige angstbekje om maar hijgerig mee te gaan in elke vernadering. Ze spelen een soort blije eikelachtig Joepieland en spelen toneel terwijl de cynicus een relativerende noot geeft. Omdat managers eigenlijk niet tegen kritiek kunnen en gebaat zijn bij een angstcultuur met gepiepelde en gespeelde bije eikels wordt er van alles uit de kast gehaald. Zelfs dure lachyogacursussen Wat een ongelooflijke kinderachtige geoden en eigenlijk een psychische verkrachting. Men heeft liever een nepperig bije eikelland. Veel organisaties zijn net zoals in 1984 (George Orwell).