Geluk is meetbaar

Pluk het geluk1.jpgHet was tot voor zo'n 10 jaar geleden een doodzonde om je als econoom bezig te houden met zoiets basaals als geluk. Economen moesten zich richten op welvaart, niet op welzijn. Het is mij tijdens mijn economiestudie nog flink ingepeperd. Economie moest verklaren waarom mensen keuzes maakten, maar geen oordeel vellen over de keuzes zelf. Economie was geen wetenschap die vragen over geluk, 'wellness' of de 'quality of life' moest beantwoorden. Dat lijkt nu te veranderen. Meer welvaart heeft er de laatste tien jaar niet voor gezorgd dat mensen zich beter of gelukkiger zijn gaan voelen. En dus is de tijd aangebroken voor economen om zich ook met het geluksvraagstuk bezig te gaan houden. In 'The Economist' (dubbelnummer 23 dec - 5 jan) stonden hierover boeiende artikelen. Een korte weergave. (boekcover: auteur Maarten C. Berg)

Als de spreekbuis van het Europese kapitalisme 'The Economist' plots een coverartikel plaatst over de rol van economen bij het meten van geluk, dan is of de redactie gek geworden of sprake van een serieuze trend. Ik houd het op het laatste. Al sinds een jaar of vijf, zes is bijna ongemerkt een opmars te zien geweest van economen die zich met het geluksvraagstuk bezig zijn gaan houden. Iets waar psychologen en agogen tot voor kort het monopolie leken te hebben. Nu veroveren economen stormenderhand de 'geluksmarkt'.

Sinds de millenniumwisseling heeft de wereldeconomie een groei gekend van gemiddeld 3,2% per jaar. Een cijfer dat zelfs in de jaren '50 en '60 niet werd gehaald. Toch zijn de bewoners uit de rijkste landen, zoals Amerika en Japan, gemiddeld niet gelukkiger geworden. Zelfs David Cameron, leider van de Engelse Conservatieven, een van de meest kapitalistische bolwerken in Europa, spreekt momenteel liever over groei van de General Well-Being dan over groei van het Bruto National Produkt. Dat wordt mede voortgebracht of veroorzaakt door de negatieve bijeffecten van het kapitalisme, zoals het veelvoorkomende overwerkt zijn (burn-out) in Amerika en Japan, de scheve inkomensverhoudingen en andere aspecten van groei en welvaart (vervuiling, broeikaseffect, et cetera). Aspecten waar de traditionele economie tot op heden geen antwoord op heeft weten te vinden.

Economie heeft nooit de pretentie gehad het menselijk handelen te willen bestuderen. Het ging altijd om de keuzes die gemaakt werden, nooit om de gevoelens of het plezier die die keuzes opleverden. Dat gaat veranderen. En dat betekent...dat er gemeten gaat worden. Want daaraan houden economen natuurlijk wel vast: meten is weten. Zelfs over smaak mogen economen nu gaan twisten. En wie mijn eerdere exposé over Freakonomics heeft gelezen, weet dat er geen grenzen zijn aan wat de nieuwe econoom mag gaan registreren en analyseren. Zo verraad het oog of mensen daadwerkelijk gelukkig zijn, ze schijnen namelijk te 'lachen' met hun ogen (voor de liefhebber: samentrekking van de orbicularis oculi gezichtsspieren). En hoe kunnen we het simpelst geluk meten? Met de vergelijking: goede gevoelen minus slechte gevoelens.

Het lijkt erop dat economen met de 'overwinning' van het markt-kapitalisme over het communisme en andere maatschappelijke experimenten, op zoek zijn gegaan naar hun eigen geluk. Economie tenslotte, werd al in de negentiende eeuw een 'niet-vrolijke wetenschap' genoemd.

Hoe meet u uw eigen geluk? Wat zou u liever hebben: een groot huis (8 kamers, 160 M2).....maar wel onder een landingsbaan van Schiphol, of een kleiner huis (4 kamers, 100 M2) in een rustig gebied? Maar wat kiest u als dat rustige gebied betekent dat u dagelijks drie uur in de file moet staan? Blijft uw geluk en plezier in werk dan nog hetzelfde? En uw eerdere keuze? Komt u daar dan op terug? Nieuwe vragen voor economen. Ik kan niet wachten op nieuwe ideeën, theorieën, feiten en vooral cijfers. Zoveel econoom ben ik natuurlijk ook wel weer!

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Joep Schrijvers
Beste Gyuri, ik zie nu pas dit berichtje. Er is een hele filososisch/economische strijd gaande omtrent 'geluk', de goede samenleving en het aangename leven.

Aan de ene kant heb je de neo-utilisten, die zeggen dat geluk meetbaar is en dat alles goed is zolang het maar het lijden vermindert en het geluk voor het grootste aantal bevordert. Ook zijn de maatregelen volgens hen bekend om dit geluk te bevorderen. Het aardige is dat economen hun vak weer opvatten in de stijl van Smith e.a., namelijk als politieke eocnomie, een samenraapsel van filosofie, economie en psychologie. Layard is daar een exponent van, ook de Franse hedonist Onfray laat zich niet op Benthamiaanse wijze onbetuigd.

Aan de andere kant zijn er de 'neo-tragici' die veel meer oog hebben voor de onmeetbaarheid van geluk, de dingen die je overkomen, het onvermijdelijke van ontslag, de ontwrichting in China bijvoorbeeld (zie Still life) life events, en dergelijke. Zij vinden dat dit ook gewoon bij het leven hoort en dat het in zekere zin kwaliteit aan het leven geeft, hoe gek dat ook klinkt. De nieuwe technologie brengt veel chaos en complexiteit voort die de mensen ervaren als hun lot.

Deze neo-tragici wijzen overigens de tandarts niet af: als je kiespijn hebt moet je dat niet als een noodlottig geschenk ontvangen maar subiet naar de tandarts. Het programma van deze geluksdenkers leidt tot een sociaal-economisch programma van zorgzaamheid, laten we zeggen van een arm-om-de-schouderpolitiek. Belangrijke stimulans was Martha Nussbaum. In Nederland zou je De Mul (Domesticatie van het noodlot) een neo-tragicus kunnen noemen net als Pascal Bruckner in Frankrijk met zijn "Gij zult gelukkig zijn!"

Het interessante is dat beide geluksstromingen vanuit een verschillende wijsgerige antropologie tot een flinke kritiek op het huidige economische denken en handelen komen, zelfs raken hun hun percepties wat de goede samenleving is uiteindelijk elkaar.

Ik las ook dat je opzoekt bent naar meer zware kost: ik zou zeggen duik in de wereld van de wijsbegeerte, filosofie in bedrijf. Daar worden (nog) zaken besproken die elders in de duisternis verkeren. Maar wees er snel bij, heel veel filosofen beginnen consultants en dienstverleners te worden en dat is jammer.

Zie ook mijn blogs op managementboek.nl.
Richard Peters
"De kunst van het geluk" (Dalai Lama, geredigeerd door Howard Cutler) is ook een geschikt boek om je visie op geluk te toetsen en te ontwikkelen. Er wordt in ieder geval genoeg over dit boek geschreven om te kunnen zeggen dat het kennelijk iets losmaakt bij velen. Daarbij zal de Dalai Lama gelukkig nooit consultant of dienstverlener worden - althans niet in de zin zoals Joep waarschijnlijk bedoelt ;-).

Sowieso heb ik het idee dat de westerse filosofische en spirituele traditie, in tegenstelling tot de oosterse, te veel gekenmerkt wordt door klinische, afstandelijke observatie van "de mensheid" als geheel. Alsof zoiets als geluk bijvoorbeeld een gemiddeld iets waarvoor je ook nog eens politiek, economisch of religieus beleid zou kunnen voeren waarmee je op grote schaal geluk bevordert. Er lijkt me juist niets zo persoonlijk als geluk. Wat voor zin heeft het om iets universeels over geluk te kunnen zeggen als de gemiddelde sterveling gewoon zijn eigen ervaring en proces nodig heeft om het te vinden? Politiek, economisch of religieus beleid kunnen misschien tot op zekere hoogte uitwassen van negativiteit beperken maar geen geluk creëren, omdat ze zich per definitie op de massa richten en niet op het individu.

Daartegenover gaan oosterse visies veel meer uit van het eigen, individuele spirituele ontwikkelpad als focus voor onderzoek en bespiegeling. Wie altijd maar denkt en schrijft over de ervaring van de mensen om hem heen is immers niet automatisch een ervaringsdeskundige. We laten de paus ons toch ook niet vertellen hoe we seks moeten bedrijven?

Zo is het denk ik ook met geluk. Wie echt wil doorgronden hoe het geluksverlangen en de gelukservaring werkt in de mens, kan dit maar het beste eerst bij zichzelf tot permanent persoonlijk ontwikkelthema maken en kijken welke valkuilen en ontknopingen zich allemaal aandienen. Ik geloof dat we, naarmate we hierin vorderen, ook beter in staat zullen zijn de geluksfactoren bij anderen te doorgronden en te beschrijven.

Het boek in de aanhef (en er zijn er vast wel meer) laat denk ik een goed voorbeeld zien van de persoonlijke bagage die een onderzoeker/auteur/denker moet hebben om ook maar een begin te kunnen aanreiken van een visie op geluk voor anderen.
Rob Chömpff
Lid sinds 2008
Beste Gyuri,

Ik denk dat er ooit een fundamentele paradigma vergissing is gemaakt door de psychologie en de economie uit elkaar te willen trekken. Dat is vrijwel onmogelijk. Mensen die ongelukkig zijn nemen psychologisch andere economische beslissingen, dan mensen die gelukkig zijn. De mate waarin men gelukkig is reflecteert zich in financieel gedrag, investeringsbesluiten, de mate waarin men luxe goederen aanschaft of strikt nuttige produkten. De wetenschap van economic behaverial studies en mental accounting laat met honderden (zo niet duizenden) proeven al ruim 30 jaar zien hoe het menselijk gevoel en economisch gedrag naadloos verbonden zijn. Voorbeeld. Wie een biljet van 100 Euro vindt bij zijn auto (windfall) zal dat niet bij zijn pensioen storten, maar aan iets leuks spenderen. Omgekeerd. Wie van zijn pensioenverzekering 100 Euro ontvangt als extra rendement van de pensieonbelegging zal dat natuurlijk niet verjubelen, maar bijstorten bij zijn pensioen. Het "gevoel" dat we hebben bij het geld bepaalt de richting van de spending. Vrolijk geld moet naar vrolijk geld, serieus geld naar serieus geld. Een recente studie onder prostituees in Stockholm toonde aan dat ze inkomsten uit prostitutie besteedden aan drank, uitgaan en kleren. Hun gemeentelijke uitkering (ze waren niet voor niets in de prostitutie) werd besteed aan de huur en de kinderen.
Bedrijven die gelukkig zijn met sterke omzet en winstgroei nemen uit zelfvertrouwen veel meer risicovolle investeringen dan bedrijven die krimpende omzet en marges hebben. De mate waarin geluksgevoel bijdraagt aan gezondheidsgevoel blijkt uit talloze medische studies. De dokter wordt overlopen met ongelukkige mensen die medisch gezien dezelfde symptomen hebben als gelukkige mensen die dit echter niet als ziekte ervaren. Grappige annekdote: een bevriende huisarts vertelde me dat hij in 30 jaar praktijk nog nooit voor een spoedconsult was gebeld tijdens belangrijke voetbalwedstrijden. Wie de proeven leest van Antonio Damatio over keuzes en geluk/angst gevoel ziet hoe sterk geluk en angstverwachting in bio feed back onze keuzes bepalen.


Lang verhaal kort. Geluk en angst zijn een van de sterkste economische drivers die we kennen. Hoogste tijd om psychologie en economie als een studie te verenigen.

Groet

Rob
Een gelukkig 2008…hoe doe je dat?
[...] eerder is op deze site geschreven over het feit dat geluk meetbaar is en soms zelfs dat geluk maakbaar is. Vanavond wensen wij elkaar hopelijk allemaal weer een heel [...]
Annet
Zelfs geluk moet meetbaar zijn.. lachwekkend vooral en ook lachwekkend omdat het vaak wordt afgemeten aan zaken als een mooi huis, een goede baan, een partner, een kind, een zeilboot,  de auto etc.  Mensen realiseren zich niet dat beleving van geluk door  voornoemde zaken slechts 10% is. Het najagen van materiele zaken en de prins of prinses  op het witte paard is dus 10%! Na ongeveer 2 jaar is daar de glans vanaf ( hedonistische adaptatie) en dan? 50% is genetisch bepaald (positief ingesteld of minder positief ingesteld bijvoorbeeld) en 40% blijft er over om aan te werken. Kijk even om je heen en de roepers van het cliché 'ik ben zo gelukkig en alles goed' ( zeg maar het moeten overschreeuwen) zijn vaak eenzame en ongelukkige zeer onrustige zielen die de hele dag met hun mobiele telefoon een schaduw najagen. Ze hebben geen idee of het hun eigen schaduw is want daar hebben ze geen tijd voor, druk druk druk ;-))

Sonja Lyubomirsky  heeft als wetenschapper een goed boek geschreven en is de moeite van het lezen waard.
Veel geluk gewenst!
wido
Tsja, als economen zich gaan gedragen als psychologen dan moeten we oppassen...
Gyuri Vergouw
Auteur
Beste Wido,

wellicht is dit artikel dan OOK interessant voor je:
http://www.1minutemanager.nl/consulting/verdwalen-psychologentussen-theorie-en-praktijk/
hgr.,
Gyuri
Een gelukkig 2010…hoe doe je dat? - 1 Minute Manager
[...] eerder is op deze site geschreven over het feit dat geluk meetbaar is en soms zelfs dat geluk maakbaar is. Aan het begin van het jaar wensen wij elkaar hopelijk allemaal [...]