Frankrijk: de kracht van de lange termijn

Koffie in Menton

Het heden begrijpen in het licht van het verleden. Een passende ondertitel bij een special (hors serie) van dagblad Le Monde over de Franse geschiedenis. Een mooi startpunt om te bezien hoe Fransen eigenlijk over Nederland en de Nederlanders denken. Het kortste antwoord hierop? Niet! De jeugd hooguit als het om coffeeshops gaat. De ouderen beschouwen Nederland denk ik als een soort onontgonnen gebied boven Wallonië. In de Franse literatuur-, cultuur- en geschiedenisbeleving speelt ons land geen grote rol. Mooiste voorbeeld? In de special toont Le Monde, toch niet het minste dagblad in de wereld, landkaarten die teruggaan tot het jaar 0. En wat zien we keurig ingetekend op kaarten vanaf het jaar 400 na Christus? De Flevopolders! Maar in hetzelfde nummer wel kritiek leveren op onze grote 17e-eeuwse kaartmaker Hontius die de westkust van Frankrijk niet nauwkeurig genoeg heeft afgebeeld.Wellicht geeft het bovenstaande voorbeeld  de essentie weer van de moeilijkheden die wij als Nederlanders voelen als we met Franse bedrijven moet werken. De Fransen lijken zich terug te trekken in hun eigen oester, geraakt als ze zijn door de laatste jaren van Frankrijkbashing, zoals ze het zelf noemen. Ze zijn trots op de eigen cultuur en historie, willen die coûte-que-coûte beschermen en daarbij ontstaat een neiging alleen grote dreigingen (Amerika, Engeland en Duitsland) serieus te nemen. En laten we wel zijn, het Nederlands en de Nederlandse cultuur vormen geen enkele bedreiging, tenzij we denken dat we met Palingsound en Nick & Simon potten gaan breken. Denk alleen maar aan het feit dat de Nobelprijs voor de literatuur nu al voor de 11e keer is uitgereikt aan een Franse auteur.  Daar kunnen wij als Nederlanders alleen tegenoverstellen dat Harry Mulisch elf keer dácht dat hij hem ging winnen. Voor een prikkie kan je in de boekhandels de gehele wereldliteratuur, en vooral de Franse, in bezit te krijgen. Schoolboeken zijn eveneens zeer goedkoop, voor € 3,50 heb je een hele jaargang Frans voor de middelbare school in handen. Onderwijs is gratis, evenals de druk bezochte bibliotheken en de kinderopvang is een stuk goedkoper dan in Nederland.  We hebben het niet voor niets over het land van liberté, égalite en fraternité.

Dat laatste is niet onbelangrijk om Frankrijk te begrijpen. Er is een grote groep Fransen voor wie de revolutie nog steeds een leidraad in het leven lijkt. Natuurlijk, de Franse Revolutie, maar evenzeer de communards van 1871, het verzet in WO 2 enzoverder. In alles zal Frankrijk socialistischer en revolutionairder zijn dan Nederland. Juist daar ontdekte ik een mooie paradox: het opinieblad Le Nouveau Marianne. Wie een omschrijving van de redactionele lijn van het blad leest, krijgt van alles voorgeschoteld, van links tot centrum links, van revolutionair tot zelfs centrum rechts. Gedurende de Presidentsverkiezingen kan redactie zich keurig uitspreken voor de linkse favoriet (Segolene Royal) terwijl men in het blad vrolijk de centrum rechtse Francois Bayrou de voorkeur geeft. Men is voor vrij ondernemerschap en tegen het monetarisme en neo-liberalisme. In Nederland zeg je bij het lezen van deze opsomming D66, in Frankrijk heb je er dus blijkbaar iets meer voor nodig. Tegenstrijdigheden liggen op de loer, zolang er maar duidelijk een lijn is tegen de Angelsaksen. Zo werd Sarkozy door het weekblad verweten dat hij zich voor de oorlog in Irak uitsprak,  iets wat voor de Amerikaanse en tegen de Franse belangen was. Een ergere misdaad tegen het Franse eergevoel bestaat niet. Nota bene, een goede afkomst helpt in Frankrijk overigens nog altijd om hoge posities te bereiken, iets wat juist weer niet strookt met liberté, égalite en fraternité. Er is daarom ook sprake van een sterke onderstroming in het land, dat zie je op straat en dat lees je in satirische bladen als Charlie Hebdo.

In complexe situaties komen de in mijn ogen krachtigste Franse eigenschappen naar voren, diplomatie en onderhandelkracht. Hoe is het anders mogelijk dat de CEO van het Franse Total onlangs verongelukte op het vliegveld van Moskou? We voeren toch een embargo tegen Rusland? Dan ga je toch niet even op werkbezoek om je olievelden veilig te stellen? Blijkbaar wel en de verongelukte Total directeur Christophe de Margerie werd in de  kranten vooral geprezen voor het feit dat hij  gedurende zijn carrière de belangen van Frankrijk zo goed had gediend en verdedigd. Of neem de EU naheffingen. Nederland en het Verenigd Koninkrijk zijn de klos en moeten meteen betalen, terwijl Frankrijk de tekorten iets langzamer mag wegwerken en geen boete krijgt. Het heeft zonder twijfel te maken met het feit dat ze de ongekroonde koningen van de diplomatie zijn.

Een ander element is het feit dat ik plots weer hoor over vierjarenplannen in het bedrijfsleven. Zouden die nog bestaan in Nederland? Eerst moest ik hier een beetje om lachen. We leren tenslotte dat de wereld snel aan het veranderen is et cetera, dus je bent al blij als je als Nederlander verder dan drie maanden vooruit kan plannen. Later bedacht ik mij dat zo'n plan ook weer niet veel kwaad kan. Denk er maar eens over na. Waar wil je over drie of vier jaar staan? Dat moet toch prima samen kunnen gaan met korte termijn denken? Rijnlands denken is langere termijn, dat willen we graag terug hebben, maar als het om langetermijn plannen gaat, vinden we het al snel gekkigheid. Ik ben inmiddels van mening veranderd, ik vind de Franse aanpak eigenlijk best toekomstgericht. Er wordt geïnvesteerd in onderwijs en cultuur. Er wordt met visie gewerkt aan een toekomst voor het land, dat vele problemen kent (vergrijzing, hoge staatskosten en groot overheidsapparaat, leegloop platteland, staatsschuld) en men blijft investeren in onderwijs en cultuur. Om de een of andere reden vind ik die Fransen plots zo gek nog niet.